Όρμος Άγιου Ισίδωρου (Άϊ Σίδερης)

• Περιγραφή

Στο Βορειοδυτικό τμήμα της Σάμου, στην περιφέρεια της τοπικής κοινότητας του χωριού Δρακαίοι, βρίσκεται ο μικρός οικισμός του όρμου Αγίου Ισίδωρου (ή Άϊ Σίδερης), που εκτός από την άγρια ομορφιά του, έχει προσφέρει σημαντικά στην ιστορία της παραδοσιακής ξυλοναυπηγικής τέχνης.

Ο Όρμος του Αγίου Ισιδώρου αποτελεί το επίνειο των χωριών Δρακαίοι και Καλλιθέα και ήταν ζωτικής σημασίας για τα δύο χωριά, αφού μέχρι το 1965 που κατασκευάστηκε ο αμαξιτός δρόμος, η επικοινωνία με το υπόλοιπο νησί, γίνονταν σχεδόν αποκλειστικά από την θάλασσα, με κύριο λιμάνι σύνδεσης του Καρλοβάσου, από το οποίο απέχει μόλις 6 ναυτικά μίλια (=~11 Χιλ.) βορειοανατολικά.

Το όνομά προέρχεται από το ομώνυμο ξωκλήσι του οικισμού, κτισμένο το 1530, αφιερωμένο στον Άγιο μάρτυρα Ισίδωρο του εν Χίω, προστάτη των αρτοποιών και των ναυτικών που γιορτάζει στις 14 Μαΐου.

Επάνω

• Ο Ταρσανάς του Άγιου Ισίδωρου
  

Ο Ταρσανάς του Άγιου Ισίδωρου είναι ίσος το παλαιότερο ενεργό παραδοσιακό ναυπηγείο στην Ελλάδα και το μοναδικό διατηρητέο στη Σάμο, με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σημασία για την ιστορία και την εξέλιξη της ξυλοναυπηγικής.   Άρρηκτα συνδεδεμένος με τις μνήμες και τις παραδόσεις, αναπόσπαστο μέρος της ναυπηγικής παράδοσης των Ελλήνων και σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της Σάμου και της ευρύτερης περιοχής.

Στην ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας συντέλεσαν, τρεις πιθανοί λόγοι, η πλούσια ξυλεία της περιοχής, από τον περίφημο για σκάφη σαμιώτικο μαύρο πεύκο, οι περιορισμένοι οικονομικοί πόροι των δύο ορεινών χωριών και η παρακαταθήκη που άφησαν οι πειρατές, αφού όπως λέγεται, ένα από τα κρυφά ναυπηγεία που διατηρούσαν, για την κατασκευή και επισκευή των πλοίων τους, ήταν του Άϊ Σίδερη.  Καλά κρυμμένο από στεριά και θάλασσα, σε δυσπρόσιτη περιοχή, με πλούσια ξυλεία και κοντά στα στενά Σάμου, Ικαρίας και Φούρνων για επιδρομές στα διερχόμενα πλοία. Το ναυπηγείο αυτό, πιθανόν να εξακολουθούσε να λειτουργεί, στις ίδιες εγκαταστάσεις και με τους ίδιους καραβομαραγκούς (που δεν ήταν πειρατές) και μετά την εξάλειψη της πειρατείας στο Αιγαίο.

Κατά τον 20^o αιώνα στον Άγιο Ισίδωρο λειτουργούσαν έξι μικρές αυτόνομες ναυπηγικές και επισκευαστικές μονάδες (ταρσανάδες), που δούλευε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των χωριών Δρακαίοι, Καλλιθέα αλλά και άλλων χωριών της Σάμου.  Υλοτόμοι, μουλαράδες, μπαλτατζήδες, καραβομαραγκοί με τους βοηθούς τους και άλλοι που συνέθεταν το εργατικό δυναμικό της δραστηριότητας.

Τα σκαριά που “σκάρωναν” (=ναυπηγούσαν) ήταν κυρίως τρεχαντήρια, αλλά και τράτες, περάματα, βαρκαλάδες, καραβόσκαρα, βάρκες και πολλές ξύλινες μαούνες (Φορτηγίδες), οι οποίες μέχρι τα μέσα του 20ου αι. εξυπηρετούσαν τα πλοία στις φορτοεκφορτώσεις εμπορευμάτων και επιβατών, από και προς την ακτή ή το λιμάνι, που δυσκολεύονταν να προσεγγίσουν τα πλοία της εποχής.

Το μεγαλύτερο σκάφος που ναυπηγήθηκε στον Άγιο Ισίδωρο, κατασκευάστηκε στα μέσα του 20ου αι., από τον καραβομαραγκό Ψιλοπάτη, με εκτόπισμα 500 τόνων, μήκους 25 μ. και πλάτους 8 μ. περίπου.

Από τις αρχές του 20ου αι., τα εμπορικά και επιβατικά ξύλινα σκάφη, αντικαταστάθηκαν σιγά σιγά από σιδερένια πλοία, περιορίζοντας σημαντικά, την ναυπήγηση νέων μεγάλων ξύλινων σκαφών, έως τα μέσα του 20ου αι.. Τα παραδοσιακά ναυπηγεία (ταρσανάδες) συνεχίζουν να επιβιώνουν με επισκευή παλαιότερων και  την κατασκευή μικρών και μεσαίων ξύλινων σκαφών, κυρίως ψαράδικων και βοηθητικών όπως οι ξύλινες μαούνες (Φορτηγίδες).  Στα τέλη του 20ου αιώνα, η ευρεία κυκλοφορία των πλαστικών σκαφών σηματοδότησε την αρχή του τέλους της δόξας των παραδοσιακών ναυπηγείων, μειώνοντας δραματικά τις παραγγελίες νέων ξύλινων σκαφών, με αποτέλεσμα την αισθητή συρρίκνωση του κλάδου.

Στις αρχές του 21ου αι., στον Άγιο Ισίδωρο, λειτουργεί μόνο ένα παραδοσιακό ναυπηγείο, του Ιωάννη Μανωλιάδη, που μαζί με τον γιό του Βαγγέλη συνεχίζουν την ιστορία της περιοχής και την παράδοση της ξυλοναυπηγικής τέχνης, με την κατασκευή νέων, μικρών κυρίως σκαφών, αλλά και την επισκευή παλαιοτέρων.
Ένα δεύτερο παραδοσιακό ναυπηγείο, του Γιώργου Κιάσσου, δραστηριοποιείται στο χωριό Δρακαίοι, σε απόσταση 4,5 Km. από τον Άγιο Ισίδωρο.

.Ο Ταρσανάς του Άγιου Ισίδωρου το 2007 χαρακτηρίστηκε ως προστατευόμενος ιστορικός τόπος με την απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/28789/837/16-5-2007, ΦΕΚ 240/ΑΑΠ/12-06-2007.

Πηγές :
Δημοσίευμα της συγγραφέα Έλσας Χίου “Η ναυπηγική τέχνη στη Σάμο”
Τηλεφωνική συνέντευξη με τον καραβομαραγκό Γεώργιο Ψιλοπάτη
Συνέντευξη του Rib & Sea με τον καραβομαραγκό Ιωάννη Μανωλιάδη
Συνέντευξη του Rib & Sea με τον καραβομαραγκό Γιώργο Κιάσσο
Ντοκιμαντέρ “Οι τέχνες που χάνονται-Σάμος” του του Δημήτρη Ζησόπουλου
Σημειώσεις & γραπτά του Ευάγγελου Γ. Κιλουκιώτη

Ιωάννης Κιλουκιώτης

Επάνω

• Video

Επάνω

• Tips

• Σε απόσταση 2 km. (χωματόδρομος) βρίσκεται η παραλία Βάρσαμο
• Επισκεφθείτε τα χωριά Δρακαίοι και Καλλιθέα.
• Επισκεφτείτε το παραδοσιακό ναυπηγείο, του Γιώργου Κιάσσου στο χωριό Δρακαίοι
• Εύκολη πρόσβαση του Άγιου Ισίδωρου,με σκάφος, υπάρχει μόλος.

  Επάνω

• Πρόσβαση

• Από την πόλη της Σάμου, 70 Κm διαδρομή
• Από το Καρλόβασι 40 Κm διαδρομή
• Από το Πυθαγόρειο 56 Km διαδρομή
• Από Κάμπο Μαραθοκάμπου 20 Km διαδρομή

Παρατήρηση :
– Στις παραπάνω διαδρομές υπάρχει χωματόδρομος 4,5 km. στο τέλος της διαδρομής Επάνω

• Περιορισμοί

• Όχι φωτιές
• Απαγορεύεται το camping
• Μαζέψτε τα απορρίμματά σας όταν φύγετε

Επάνω

• Είσοδος

• Ελεύθερη, δημόσιος χώρος

Επάνω