Ο Άη Νικόλας στο Ποτάμι

• Περιγραφή

Στην κορυφή του λόφου, στο ανατολικό άκρο της παραλίας ποτάμι, δεσπόζει το ξωκκλήσι του Άη Νικόλα, του οποίου, η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, η πανοραμική θέα και τα ρομαντικά ηλιοβασιλέματα που προσφέρει από την αυλή του, το καθιστούν ως μία από τίς ποιο ειδυλλιακές και πολυφωτογραφιμένες γωνιές του νησιού.

Ο ναΐσκος θεμελιώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1969 και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν τον Μάϊο του 1970.

Είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο και γιορτάζει την κοίμηση του Αγίου στις 6 Δεκεμβρίου, .

• Το χρονικό της δημιουργίας

Κατά την περίοδο που ο παπα-Γιάννης Χρυσούλης ήταν εφημέριος στην ενορία του Άη Γιάννη στο Λιμάνι  Καρλοβάσου (δεκαετία 60α – 70α), είχε τον πόθο να κτιστεί ένα εκκλησάκι προς τιμήν του Άη Νικόλα, γιατί όπως έλεγε “δεν έχουμε Άη Νικόλα εδώ στο Λιμάνι και μας λείπει”, “άλλωστε λιμάνι έχουμε ! και λιμάνι χωρίς Άη Νικόλα δεν γίνεται”, συμπλήρωνε ο τότε Λιμενάρχης Μανώλης Σγουράκης, ένθερμος υποστηρικτής της επιθυμίας του παπα-Γιάννη.

 O παπα-Γιάννης είχε έτοιμο το πλάνο, ήθελε μία μικρή εκκλησία (λόγω έλλειψης χρημάτων), βυζαντινού ρυθμού, που θα κτίζονταν κοντά στον φάρο, δυτικά του λιμανιού, χρηματοδοτούμενη από δωρεές πιστών και ένα μέρος από τον Δεσπότη, με εθελοντική εργασία ενοριτών, ενώ ο Λιμενάρχης Μανώλης Σγουράκης θα αναλάμβανε τίς διοικητικές διαδικασία και την οικονομική διαχείριση.  Αυτό όμως που έλειπε ήταν ο αρχιτέκτονας που θα σχεδίαζε την εκκλησία, αφιλοκερδώς φυσικά, αφού ο προϋπολογισμός ήταν πενιχρός.

Η λύση στο πρόβλημα, βρέθηκε στο πρόσωπο του Γιώργου Κορφιάτη, ενός Έφεδρου Ανθυπολοχαγού και πτυχιούχου Αρχιτέκτονα του Ε.Μ.Π., ο οποίος  ανέλαβε το 1968 την διοίκηση ενός μικρού κλιμακίου της 6ης Μ.Ο.Μ.Α. (= μονάδες στρατού που κατασκεύαζαν έργα οδοποιίας), με έδρα το λιμάνι Καρλοβάσου, και εκτελούσε εργασίες για την διάνοιξη του δρόμου από το Λιμάνι στην παραλία Ποτάμι.

Ο παπα-Γιάννης και ο Λιμενάρχης,  αφού γνωρίστηκαν με τον Γιώργο Κορφιάτη, αλληλοκερδίζοντας την συμπάθιά και την εμπιστοσύνη τους, του πρότειναν να σχεδιάσει την εκκλησία. Η πρόταση άρεσε στον Γ.Κορφιάτη, που το είδε σαν καλό σημάδι, η πρώτη του μελέτη, το πρώτο κτήριο της καριέρας του, να είναι το σπίτι ενός Αγίου.  Έτσι έδωσε την υπόσχεσή του στον παπα-Γιάννη να σχεδιάσει το ξωκκλήσι.

Η δουλειά του Γ.Κορφιάτη όλο και πλήθαινε, αφού το μικρό κλιμάκιό που διοικούσε, εκτός από την διάνοιξη του δρόμου Λιμάνι – Ποτάμι, είχε αναλάβει και την διάνοιξη του δρόμου Παγώνδας – Σπαθαραίοι – Σκουρέικα, αλλά δεν ξεχνούσε την υπόσχεση που είχε δώσει στον παπα-Γιάννη, γι’ αυτό και προσπαθούσε να καταλήξει στην μορφή που θα έχει το μικρό “σπίτι” του Άη Νικόλα”, παρατηρώντας, φωτογραφίζοντας, και μελετώντας τα ξωκκλήσια της Σάμου.

Η ιδέα τελικά “ήρθε στην θάλασσα !”,  σε ένα ταξίδι του Γ.Κορφιάτη από την Σάμο στον Πειραιά, όταν το πλοίο έπλεε έξω από την Τήνο (τον τόπο καταγωγής του) και βλέποντας τα σπίτια, τα ξωκκλήσια, τα μοναστήρια, τους μύλους, τους περιστερώνες, σαν κάτασπρα μικρά παιδικά παιχνίδια σκορπισμένα πάνω στο γυμνό χειμωνιάτικο τοπίο της.

Με την Παναγιά της Τήνου στα ανατολικά και τον Άγιο Νικόλαο της Ερμουπολης στα δυτικά, ο Γ.Κορφιάτης άρχισε να συνθέτει το μικρό ξωκκλήσι του Άη Νικόλα.
– Άσπρα τα ξωκκλήσια της Τήνου, όπως και της Σάμου, άσπρος λοιπόν και ο Άη Νικόλας …,
– Να μην είναι  ένα ξερό κουτί, να έχει κάτι το ξεχωριστό, όπως μία παραβολική καμπύλη για κάτοψη, σαν τις παραβολές του Χριστού …,
– Να μην έχει κεραμίδια γιατί θα τα πάρει ο βοριάς, … στην θέση τους να μπει ένας μικρός τρούλος, σαν τον ουράνιο θόλο και στην δυτική του μεριά να υπάρχει μία σκεπαστή αυλή,
– Να είναι εύκολο στην κατασκευή, κι’ ας μην είναι Βυζαντινού ρυθμού, αλλά ούτε κλασσικού …, να έχει κάτι νησιώτικο,
– Να έχει ένα ψηλό καμπαναριό, για να δείχνει τον ουρανό …, σαν να είναι το υψωμένο χέρι του Άη Νικόλα που κρατάει έναν σταυρό,
– … και να της βάλουμε πανί, για να θυμίζει καράβι !!!, μήπως θελήσει να ταξιδέψει ο Άη Νικόλας, για να σώσει τα καράβια που είναι σε κίνδυνο.
Με αυτές τίς σκέψεις και τους προβληματισμούς, ο Κορφιάτης είχε έτοιμα τα πρώτα σκίτσα της εκκλησίας του Άη Νικόλα, μέχρι το καράβι να φτάσει  στο Σούνιο,  αυτό που απέμενε ήταν να ολοκληρώσει την μελέτη, να ετοιμάσει τα τελικά σχέδια και να κατασκεύαζε ένα μοντέλο για να το παρουσιάσει στον παπα-Γιάννη.

Όταν επέστρεψε στην Σάμο, άρχισε να δουλεύει εντατικά τα σχέδια του Άη Νικόλα, στον λίγο ελεύθερο χρόνο που διέθετε.  Μετά από μερικούς μήνες, είχε ολοκληρώσει τα σχέδια, είχε δημιούργησε την μακέτα της εκκλησίας και είχε φτιάξει κολλάζ σε φωτογραφίες της περιοχής με τον Άη Νικόλα, για να δείξει την εκκλησία στο φυσικό περιβάλλον.   Όταν τα  παρουσίασε στον παπα-Γιάννη και στους επιτρόπους της εκκλησίας, έμειναν όλοι έκπληκτοι, όχι μόνο γιατί διαπίστωναν ότι προχωρούσαν τα σχέδια της εκκλησίας, αλλά τους είχε ξαφνιάσει ευχάριστα η άγνωστη γι’ αυτούς τεχνική της μακέτας και του κολλάζ όπου έβλεπαν το εκκλησάκι τους ολοκληρωμένο, στο φυσικό περιβάλλον και όχι μόνο στα σχέδια.

Η επιτροπή, με πρόεδρο τον πρωτοπρεσβύτερο Ιωάννη Χρυσούλη και μέλη τούς Μανώλη Σγουράκη, Γιώργο Τζοάνο, Γιώργο Φλαμουράκη, Ανδρέα Αγαδάκη, Δημήτρη & Παναγιώτη Κονταρά και Κώστα Καραγιάννη, ενέκρινε παμψηφεί τα σχέδια της εκκλησίας του Κορφιάτη, και κινητοποιήθηκαν άμεσα, προς κάθε κατεύθυνση, για χρηματοδότηση, δωρεές υλικών και προσφορά εθελοντικής εργασίας για την ανέγερση της εκκλησίας.  Παράλληλα ο Λιμενάρχης ( Μανώλης Σγουράκης), επισκέφτηκε τον Μητροπολίτη Σάμου Παντελεήμων Χρυσοφάκη και του παρουσίασε την μακέτα και τα σχέδια, προκειμένου να πάρει την έγκρισή του για την ανέγερση της εκκλησίας και την διεξαγωγή εράνου, ο οποίος εντυπωσιασμένος, τα ενέκρινε άμεσα.

Όλα είχαν πάρει τον δρόμο τους μέχρι που παρουσιάστηκε ένα σοβαρό εμπόδιο από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, το οποίο ενημέρωσε τον Λιμενάρχη Μανώλης Σγουράκη, ότι δεν μπορεί να κτιστεί τίποτα, σε απόσταση μικρότερη των 300 μέτρων από τον φάρο.  Σοκαρισμένοι όλοι από την αναπάντεχη εξέλιξη, άρχισαν να αναζητούν  νέα θέση, για το εκκλησάκι του Άη Νικόλα.

Την άνοιξη του 1969, η χάραξη του δρόμου προς το Ποτάμι είχε ξεπεράσει τον μεγάλο, δύσκολο βράχο πάνω από το Λιμάνι και προχωρούσε προς το Ποτάμι. Το καλοκαίρι έσκαβαν την κατάφυτη πλαγιά στην τελευταία στροφή πριν την παραλία Ποτάμι και δίπλα από την στροφή, για τίς ανάγκες της διάνοιξης του δρόμου, είχε διαμορφώσει το συνεργείο ένα πλάτωμα σαν μπαλκόνι, με μαγευτική θέα προς την παραλία και την την απεραντοσύνη της θάλασσας.   Όταν ο παπα-Γιάννης και ο Λιμενάρχης, βρέθηκαν εκεί, ήταν σίγουροι ότι είχαν βρει την νέα, ιδανική θέση του Άη Νικόλα. Κινητοποιήθηκαν αμέσως και βρήκαν τους ιδιοκτήτες του χώρου, που ήταν δύο ξενιτεμένες αδελφές, με καταγωγή από το Καρλόβασι, οι οποίες τελικά παραχώρησαν το ακρωτήρι στον Άη Νικόλα.

Το Φθινόπωρο του 1969, αφού είχαν λυθεί όλα τα προβλήματα και είχε συγκεντρωθεί σχεδόν το σύνολο των χρημάτων για την ανέγερση της εκκλησίας, ξεκίνησαν οι εκσκαφές των θεμελίων και έριξαν το μπετό της βάσης της εκκλησίας.  Οι εργασίες συνεχίστηκαν με δωρεά εργασία τεχνιτών, εργατών και την αδιάκοπη επιστασία του Λιμενάρχη Μανώλη Σγουράκη και στις 30 Μαΐου 1970, σε μία συνοπτική διαδικασία, ο Λιμενάρχης παρέδωσε στον παπα-Γιάννη τα κλειδιά, μαζί με το ταμείο και τούς λογαριασμούς ανέγερσης του ναού.

Εν τέλη, ο Άγιος Νικόλαος βρήκε το σπίτι του στο Ποτάμι, όπως επιθυμούσε και προσπάθησε πολύ γι’ αυτό, ο ιερέας Γιάννης Χρυσούλης, με την αμέριστη βοήθεια του λιμενάρχη Μανώλη Σγουράκη του Αρχιτέκτονα Γιώργου Κορφιάτη και όλων όσων βοήθησαν με οικονομική προσφορά ή δωρεάν εργασία ή με άλλο τρόπο, για την ανέγερση αυτής της εμβληματικής εκκλησίας.

Ιωάννης Ε. Κιλουκιώτης

Πηγές
το βιβλίο του Αρχιτέκτονα  Γιώργου Κορφιάτη
“Άη Νικόλας στο Ποτάμι
Το χρονικό Ανέγερσης μία μικρής εκκλησίας στην Σάμο” 

• Χαρακτηριστικά

• Έτος κτίσης: θεμελιώθηκε Φθινόπωρο του 1969, ολοκληρώθηκε 30 Μαΐου 1970 
  
• Αρχιτέκτονας : Γιώργος Κορφιάτης
• Εορτασμός : 6 Δεκεμβρίου 
  
• Υψόμετρο :  ≈ 30 m
  
• Κατάσταση : άριστη (τελευταία ανακαίνιση 10/2020) 
  
• Διοικητικά : Ξωκκλήσι

• Πρόσβαση

• Με αυτοκίνητο, από το Λιμάνι Καρλοβάσου, με κατεύθυνση προς τα δυτικά, μετά από 1,9 km (διαδρομή εδώ)
• Με πεζοπορική διαδρομή από το Λιμάνι του Καρλοβάσου προς το Παλαιό Καρλόβασι και στην συνέχεια προς το Ποτάμι (διαδρομή εδώ)

• Χρήσιμα

• Όταν επισκεφθείτε το εκκλησάκι του Άη Νικόλα, επισκεφτείτε επίσης, την παραλία,  τους “καταρράκτες στο Ποτάμι” (1 Km με τα πόδια, διαδρομή εδώ),  το Γενοβέζικο Κάστρο, την εκκλησία της Μεταμόρφωσης, που είναι η παλαιότερη εκκλησία του νησιού.
• Επισκεφθείτε επίσης τις παραλίες Μικρό και Μεγάλο Σεϊτάνι, μόνο με τα πόδια (διαδρομή εδώ)
• Πεζοπορικές διαδρομές που μπορείτε να κάνετε στην περιοχή Ποτάμι Καρλοβάσου :
  > διαδρομή #2 ο μικρός γύρος του Ποταμιού και
  > διαδρομή #3 ο μεγάλος γύρος του Ποταμιού.

• Video