Παλαιόκαστρο

Στα γρήγορα

Πληθυσμός 2021: 728 κάτοικοι
Παλαιότερες Απογραφές 2011: 697, 2001: 684, 1991: 654, 1981: 573, 1961: 786, 1928: 1.233, 1869: 613, 17^ος αι.:~400 κάτοικοι.
Πυκνότητα πληθυσμού ανά Km² 36 κάτοικοι
Υψόμετρο χωριού 140 m
Περιφέρειας μέσο υψόμετρο 117 m, ημιορεινή
Έκταση χωριού 0,07 km²
Περιφέρειας μέση έκταση 20,29 km²
Ενοριακός ναός 1 ορθόδοξος, άγιος Γεώργιος,  αποπερατώθηκε το 1754, με δαπάνη των ενοριτών του χωριού. 
Οικονομία στηρίζεται κυρίως στη γεωργία (ελιές, αμπελουργία) και οι οικισμοί του στον τουρισμό.  Κατά τον 19ο αιώνα η αμπελουργία ήταν σχεδόν η αποκλειστική καλλιέργεια, απ’ την οποία παρήγαγαν κρασί και σταφίδες, επιπλέον παρήγαγαν ελαιόλαδο, αμύγδαλα και μετάξι.  Είχαν βρεθεί και στρώματα γαιάνθρακα, τον οποίο όμως δεν εκμεταλλεύτηκαν λόγω της κακής του ποιότητας.

Επάνω

Περιγραφή

Το χωριό Παλαιόκαστρο, ή Παλιόκαστρο όπως συνηθίζεται από τους ντόπιους, βρίσκεται στα ανατολικά του νησιού, και νοτιοανατολικά της πόλης της Σάμου.

Οι αποστάσεις είναι: 7 Km από την πόλη της Σάμου, 10 Km από την πόλη του Πυθαγορείου, 32 Km από την πόλη Καρλοβάσου και 45 Km από τον Μαραθόκαμπο.

Διοικητικά αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Παλαιοκάστρου, η οποία ανήκει στην δημοτική ενότητα  Βαθέος του Δήμου Ανατολικής Σάμου, με πρωτεύουσα την πόλη της Σάμου.

Είναι χτισμένο σε μικρή κοιλάδα, αθέατο από τη θάλασσα, που αποτελούσε και έναν τρόπο προστασίας, κατά την περίοδο που άκμαζε η πειρατεία στο Αιγαίο.

Επάνω

Ιστορία & Όνομα

Το Παλαιόκαστρο ανήκει στα πρώτα χωριά της Σάμου, που δημιουργήθηκαν μετά την επανακατοίκηση του νησιού στα μέσα του 16^ου αι., όπως προκύπτει από την περίοδο ανέγερσης του πρώην ενοριακού ναού του χωριού, της Κοίμησης της Θεοτόκου, που τοποθετήτε στα τέλη του 16^ου αι., σύμφωνα με το βιβλίο Εκκλησία της Σάμου του Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Ιωάννη.

Δεν υπάρχουν αναφορές για την καταγωγή των πρώτων οικιστών τού χωριού, συμπεραίνοντας όμως από την πληθυσμιακή κίνηση της ευρύτερης περιοχής και ειδικότερα των πρώτων συνοικισμών του Βαθιού (που βρίσκετε σε πολύ κοντινή απόσταση), καθώς και το παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας στην θέση Τσόκ (Αγία που λατρεύονταν στην Χίο) οι πρώτοι οικιστές πρέπει να ήταν Χιώτες και Χιοσάμιοι, δηλαδή Σαμιώτες που είχαν καταφύγει στην Χίο, κατά την ερήμωση του νησιού. Από τα μέσα του 17ου αι. πιθανόν ήρθαν και Πελοποννήσιοι οικιστές, αφού μετά την κατάκτηση της Πελλοπονήσσου από τους Τούρκους το 1715, οι Έλληνες την εγκατέλειπαν αναζητώντας ασφαλέστερες περιοχές για να εγκατασταθούν, όπως η Σάμος μετά την επανακατοίκηση του νησιού.

Η ευρύτερη περιοχή του Παλαιοκάστρου, ήταν κατοικημένη από την αρχαιότητα, αλλά και κατά τους μετέπειτα χρόνους,  όπως μαρτυρούν τα λείψανα οικοδομημάτων, κατεργασμένα μάρμαρα, κεραμικά αγγεία και άλλα αντικείμενα αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής εποχής.

Σε κοντινή απόσταση, στα δυτικά του χωριού, στην θέση Άγιος Τρύφωνας, βρίσκονται τα ερείπια του αρχαίου κάστρου, με τα κυκλώπεια τείχη, απ’ το οποίο προέρχεται και το όνομα του χωριού.
Σε απόσταση 4 km. νοτιοανατολικά του Παλαιοκάστρο, στο παρεκκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα, έχουν βρεθεί κομμάτια μάρμαρων, κεραμικά αγγεία και άλλα αντικείμενα που μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίου οικισμού.
Επιπλέον στην περιοχή του Ποσειδωνίου, 8 km. νοτιοανατολικά του χωριού, μέχρι τις αρχές του 18ου αι. σώζονταν λείψανα οικοδομημάτων αρχαιοελληνικής πόλης, ερείπια δύο αρχαίων ναών (ο ένας εκ των οποίων ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα), καθώς και θεμέλια αρχαίου μαρμάρινου πύργου στον οποίο τοποθετούνταν αλυσίδα που κατέληγε στα απέναντι Μικρασιατικά παράλια, προκειμένου εμποδίζει την διέλευση των πλοίων από τα στενά της Μυκάλης, όπως αναφέρει ο Επ. Σταματιάδης στα Σαμιακά.  O Joseph Pitton de Tournefort ονόμασε τον κόλπο του Ποσειδωνίου “λιμάνι με τις γαλέρες”, αφού στα χρόνια των Γενοβέζων και των Ενετών άραζαν τις γαλέρες τους προκειμένου να προστατεύσουν τα εμπορικά πλοία από τις πειρατικές επιθέσεις, κατά την διέλευσή τους από τον επταστάδιο πορθμό (στενά της Μυκάλης).

Η κατοίκηση στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, υπήρξε έντονη και κατά την πρώιμη εποχή του Χριστιανισμού, όπως μαρτυρούν αναφορές σε εκκλησίες της εποχής, αλλά και η καταγραφή από τον Ιωσής Γεωργειρήνη στην περιγραφή της Σάμου κατά τον 17ο αι., σύμφωνα με την οποία, κατά την περίοδο που ο Απόστολος Παύλος και ο Ιωάννης ο Θεολόγος διέδιδαν τον Χριστιανισμό, διέμειναν στην περιοχή Πισόκαμπος στο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 2000 (17439/481/12-4-2000).

Ο ενοριακός ναός του Αγίου Γεωργίου αποπερατώθηκε τον Αύγουστο του 1754, με την οικονομική συνδρομή των κατοίκων, όπως αναφέρει η μαρμάρινη επιγραφή στην κεντρική πύλη του ναού. Στην σημαντική συλλογή του ναού συμπεριλαμβάνετε η επάργυρη εικόνα του Αγίου Γεωργίου που φιλοτεχνήθηκε το 1649, ενώ οι υπόλοιπες εικόνες είναι μεταγενέστερες του 1860.

Επάνω

Οικισμοί

Πέντε οικισμοί ανήκουν στο χωριό Παλαιόκαστρο,
>> ο οικισμός Αργυρού 2 Km νότια του χωριού με 44 κατοίκους,
>> ο οικισμός Κλήμα παραλιακά 9 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του χωριού με 25 κατοίκους. Διαθέτει μία γραφική παραλία, λίγα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και εστιατόριο, που λειτουργούν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
>> ο οικισμός Ποσειδωνίου παραλιακά, 8 Km νοτιοανατολικά του χωριού με 30 κατοίκους. Πήρε το όνομά του από τον αρχαίο ναό του Ποσειδώνα που υπήρχε εκεί. Η στρατηγική του θέση, επέτρεπε τον έλεγχο της κίνησης των πλοίων στα στενά της Μυκάλης, από την αρχαιότητα έως και την εποχή των Γενοβέζων και των Ενετών.
Κατά την περίοδο της Ηγεμονίας στην Σάμο (1834-1912), αποτέλεσε σημαντικό συγκοινωνιακό κόμβο θαλασσίων μεταφορών, επιβατών και εμπορευμάτων προς και από τα Μικρασιατικά παράλια.
Διαθέτει πολλά τουριστικά καταλύματα, εστιατόρια, mini market και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις, που λειτουργούν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
>> ο οικισμός Κέρβελης (ή Χαραυγή) παραλιακά 8 Km νοτιοανατολικά του χωριού με 53 κατοίκους. Διαθέτει μία γραφική παραλία, μία μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα, ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και εστιατόρια, που λειτουργούν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
>> και ο οικισμός Ψιλής Άμμου παραλιακά 6,5 Km νότια του χωριού με 48 κατοίκους. Μαζί με την κοντινή παραλία της Μυκάλης, αποτελούν από τους ποιο διαδεδομένους τουριστικούς προορισμούς του νησιού, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.  Διαθέτουν εξαιρετικές παραλίες, αρκετά τουριστικά καταλύματα, εστιατόρια, mini market, θαλάσσια spor και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις. Σε κοντινή απόσταση τοποθετείτε ο προστατευόμενος από την NATURA 2000, υδροβιότοπος της Αλυκής, που βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο περισσότερα από 150 είδη προστατευόμενα πουλιά, με σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας.

Επάνω

Χρήσιμα

• Επισκεφθείτε τον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου του 1754, καθώς και τον πρώην ενοριακού ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου του 16^ου αι. που βρίσκεται δίπλα.
• Ακολουθήστε την πεζοπορική διαδρομή (18 km),  Παλιόκαστρο > Ψιλή άμμος > Κλήμα > Ποσειδώνειο > Κέρβελη, και γνωρίστε τις ομορφιές της νοτιοανατολική Σάμου, χαλαρώνοντας παράλληλα σε μία από τις παραλίες ή για φαγητό σε κάποια από τις ταβέρνες. Η μεγάλη διαδρομή, είναι σχεδόν εξολοκλήρου σε χωματόδρομο, δίνοντάς σας την δυνατότητα να την κάνετε και με αυτοκίνητο (προτείνεται 4Χ4), με μικρές διαφοροποιήσεις.
• Απολαύστε δείπνο με θαλασσινά και όχι μόνο, σε μία από τις πολλές ταβέρνες της πλατείας του χωριού.
• Επισκεφθείτε τις αξιόλογες παραλίες της Ψιλής Άμμου, του Ποσειδωνίου, το Κλήμα ή την Κέρβελη για κολύμπι, καφέ, μεσημεριανό γεύμα ή δείπνο, ακόμα και για διαμονή.
  
• Επισκεφθείτε τον υδροβιότοπος της Αλυκής και θαυμάστε τα αποδημητικά Φοινικόπτερα (Φλαμίγκο) και άλλα είδη πουλιών καθώς και σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, κατά τους χειμερινούς μήνες
  

Επάνω

Video

Επάνω