Πυθαγόρειο

Στα γρήγορα

Πληθυσμός 2021: 1.538 κάτοικοι
Παλαιότερες Απογραφές 2011: 1.630, 2001: 1.642, 1991: 1.405, 1981: 1.406, 1928: 2.501, 1869: 127 κάτοικοι.
Πυκνότητα πληθυσμού ανά Km²  290 κάτοικοι
Υψόμετρο χωριού 10 m
Περιφέρειας μέσο υψόμετρο 14 m πεδινό
Έκταση χωριού 0,25 km²
Περιφέρειας μέση έκταση 5,3 km²
Ενοριακές εκκλησίες 1 ορθόδοξη, Μεταμορφώσεως του σωτήριος, βασιλική με τρούλο,  θεμελιώθηκε στις 20/2/1831 και αποπερατώθηκε στις 25/06/1853) 
Οικονομία βασίζεται κυρίως στον τουρισμό, λιγότερο στην αλιεία και τη γεωργία.

Περιγραφή

Το Πυθαγόρειο  βρίσκεται παραθαλάσσια, στο νότιο τμήμα του νησιού, στο νοτιοανατολικό άκρο του κάμπου της Χώρας.

Οι αποστάσεις είναι: από την πόλη της Σάμου 13 Km, από την πόλη Καρλόβασι 36 Km και από το χωριό Μαραθόκαμπος 33 Km.

Διοικητικά αποτελεί την Δημοτική Κοινότητα Πυθαγορείου η οποία ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Πυθαγορείου του Δήμου Ανατολικής Σάμου, με πρωτεύουσα την πόλη της Σάμου.

Είναι η πιο τουριστικά ανεπτυγμένη περιοχή της Σάμου με άριστη τουριστική υποδομή που μπορεί να φιλοξενήσει περισσότερους από 5.500 επισκέπτες. Το λιμάνι του, διεκδικεί ηγετική θέση στα λιμάνια του Αιγαίου, σε αφίξεις σκαφών, αφού κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου πάνω από 2.000 πλοία και γιότ φτάνουν στο λιμάνι του, όπου εξυπηρετούνται με ηλεκτρική ενέργεια, νερό, ανεφοδιασμό, εξοπλισμό. Δίπλα από την πόλη υπάρχει και μια σύγχρονη μαρίνα.

Είναι χτισμένο πάνω στην αρχαία πόλη (Αστυπάλαια), πρωτεύουσα του νησιού και μία από τις πιο διάσημες ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας. Είναι χτισμένο στο κάτω μέρος της αρχαίας πόλης, αμφιθεατρικά γύρω από το λιμάνι.

Η παλιά πόλη, είχε δύο καινοτόμες πρωτοτυπίες στον κόσμο, το πρώτο τεχνητό λιμάνι και την πρώτη σήραγγα, το Ευπαλίνειο όρυγμα, που κατασκευάστηκε στο δεύτερο μισό του 6ου π.Χ., την περίοδο του τυράννου Πολυκράτη. Όπως αναφέρεται από τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Ηρόδοτο, το λιμάνι ( «χώμα στη θάλασσα», όπως το ονόμασε) είναι η πιο εκπληκτική κατασκευή, μετά το Ευπαλίνειο όρυγμα.

Το Πυθαγόρειο διατηρεί στοιχεία της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και έχει χαρακτηριστεί ως οικισμός ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους (4754/30-4-2002), με πολλούς περιορισμούς στην κατασκευή και επισκευή νέων κατοικιών. Επιπλέον έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO και διαθέτει πολλά αρχαιολογικά αξιοθέατα, μέσα και γύρω από την πόλη, καθώς και ένα εξαιρετικό Αρχαιολογικό μουσείο.

Ιστορία

Η παλιά πόλη (Αστυπάλαια, σημερινό Πυθαγόρειο) δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του 5ου π.Χ. αιώνα από καταδιωκόμενους Ίωνες, οι οποίοι την ανέδειξαν σε ένα από τα πιο σημαντικά πολιτιστικά κέντρα της αρχαίας Ελλάδα.

Η χρυσή εποχή της πόλης ήταν την περίοδο του τυράννου Πολυκράτη (538 μέχρι 522 π.χ.). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η αρχαίας Σάμος ήταν μία από τις ισχυρότερες οικονομικές, πολιτιστικές και ναυτικές δυνάμεις, με τα γρήγορα και ισχυρά πολεμικά πλοία «Σάμαινα». Κατά την περίοδο αυτή, κατασκευάστηκε ο εντυπωσιακός ναός της Θεάς Ήρας, το αρχαίο λιμάνι, η Σήραγγα του Ευπαλίνου, η βιβλιοθήκη, τα παλάτια του Πολυκράτη, τα αρχαία τείχη της πόλης, το Αρχαίο θέατρο και πολλά άλλα που δείχνουν το μέγεθος της οικονομικής δύναμης της πόλης.
Η κατασκευή του λιμανιού, είχε ως στόχο να καταστήσει την πόλη ένα κομβικό σημείο για τη διέλευση των πλοίων που πήγαιναν ή έρχονταν από την Έφεσο (κέντρο της Ιωνίας). Αυτό συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης και την έκανε γνωστή σε όλο τον αρχαίο κόσμο.

Το Πυθαγόρειο ήταν η γενέτειρα του μαθηματικού Πυθαγόρα, του αστρονόμου Αρίσταρχου, του φιλόσοφου Επίκουρου, του μυθοποιού Αίσωπου, του ιστορικού Ηρόδοτου (δεν γεννήθηκε στη Σάμο, αλλά έζησε εκεί όταν εξορίστηκε από την πατρίδα του), του μαθηματικού Κόνωνα, του αρχιτέκτονα Ροίκου (που βοήθησε στο σχεδιασμό και την κατασκευή του ναού του Ήρας στη Σάμο), του γλύπτη Πυθαγόρα και άλλων μεγάλων που συνέβαλαν στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Με το πέρασμα του χρόνου και την διέλευση διαφόρων κατακτητών, άρχισε η παρακμή της πόλης και στα μέσα του 15ου αιώνα ερημώνει η πόλη, μαζί με όλο το νησί, εξαιτίας των πειρατικών επιθέσεων, που λυμαίνονταν την πόλη μαζί με ολόκληρο το νησί.

Κατά το τέλος 16ου έως τα μέσα 19ου αι. (περίοδος Οθωμανικής κυριαρχίας) το μόνο που υπήρχε στην περιοχή ήταν μια μικρή Τουρκική φρουρά, που σκοπό είχε να ελέγχει τα πλοία που προσέγγιζαν τον κόλπο και να ενημερώνει την οθωμανική διοίκηση, που βρίσκονταν στο χωριό Χώρα.

Η πόλη άρχισε να κατοικείται και πάλι από το 1850 περίπου, από οικιστές από το γειτονικό  χωριού Χώρα. Στην συνέχεια ο ηγεμόνας Μιλτιάδης Αρίσταρχος (κατά την περίοδο της ηγεμονίας του (1859-1866), προσπάθησε να κάνει το Πυθαγόρειο πρωτεύουσα του νησιού, αλλά δεν τα κατάφερε, αφού μόλις το 1854 είχε μεταφερθεί η πρωτεύουσα από την Χώρα στην πόλη της Σάμου.

 Όπως αναφέρει ο Ε.Κρητικίδης στο βιβλίο “τοπογραφία της Σάμου”, το 1869 στο Πυθαγόρειο υπήρχε, ο πύργος του του Λ. Λογοθέτη (10ου μ.Χ. αι.), η εκκλησία της Μεταμορφώσεως του σωτήριος (1831)  το παρεκκλήσι του αγίου Νικολάου (προ του 1666) και 33 σπίτια με μερικές αποθήκες που κτίστηκαν μετά το 1850, χρησιμοποιώντας οικοδομικά υλικά, από τα ερείπια της αρχαίας πόλη (Αστυπάλαια).

Κατά την ανοικοδόμηση της πόλης οι νέοι οικιστές, έβρισκαν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία οι περισσότεροι τα έδιναν στο Αρχαιολογικό μουσείο που λειτουργούσε τότε στην Χώρα, άλλοι τα χρησιμοποιούσαν για να διακοσμήσουν τα σπίτια τους και μία μικρή μερίδα τα πουλούσε σε ξένους ή στον Έλληνα αρχαιοκάπηλο Ευστάθιο Ποταμιάνο Κεφαλλήνα.

Σύμφωνα με τα απογραφικά στοιχεία του Ε.Κρητικίδη, κατά την δεύτερη δεκαετία ανοικοδόμησης (~1870), στο Πυθαγόρειο ζούσαν 127 μόνιμοι κάτοικοι, από τους οποίους οι 58 ήταν γυναίκες και οι 69 άνδρες.

Όνομα

Με την δημιουργία του, το νέο χωριό ονομαζόταν “Τηγάνι”, λόγω του κυκλικού σχήματος του λιμανιού, όπως αναφέρει ο συγγραφέας Επ.Σταματιάδης στα Σαμιακά Ο συγγραφέας Νικ. Δημητρίου δίνει μια άλλη εξήγηση, ότι θα μπορούσε να προέρχεται από τη γαλλική λέξη «douane» που σημαίνει τελωνείο, ή ότι θα μπορούσε ακόμη και να προέρχεται από το επίθετο “Τηγάνος” που υπήρχε στο Πυθαγόρειο.

Το σημερινό της όνομα, Πυθαγόρειο, δόθηκε στο χωριό το 1955 από τη “Διεθνή Οργάνωση Πυθαγορείων” προς τιμήν του μεγάλου φιλόσοφου και μαθηματικού Πυθαγόρα, που γεννήθηκε εδώ.

Οικισμοί

Το Πυθαγόρειο έχει τρεις οικισμούς,
>> τον οικισμό Καρπόβουλο 2 Km βορειοδυτικά της πόλης με 29 κατοίκους,
>> τον οικισμό Νέα Πόλη 2 Km βορειοανατολικά, με 76 κατοίκους
>> και τον οικισμό Πούντα 2 Km βορειοδυτικά με 121 κατοίκους.

Χρήσιμα

• Περπατήστε στην προβλήτα του λιμανιού, με θέα τα πολυτελή σκάφη και να περιπλανηθείτε στα γραφικά σοκάκια της πόλης,
• Επισκεφθείτε το σύγχρονο Αρχαιολογικό μουσείο,
  
• Επισκεφθείτε τα ρωμαϊκά λουτρά,
• Επισκεφθείτε το Σήραγγα του Ευπαλίνου ή αμφίδρομο όρυγμα, μήκους 1026 μέτρα,
  
• Επισκεφθείτε το μοναστήρι της Παναγίας (Σπηλιανή), δίπλα από το Ευπαλίνειο όρυγμα,
• Το Αρχαίο θέατρο,
• Επισκεφθείτε τον πύργο και το μουσείο του Λ. Λογοθέτη
  
• Επισκεφθείτε τα τα τείχη της αρχαίας πόλης,
• Επισκεφθείτε τον ναό της Μεταμορφώσεως του σωτήριος
  
• Επισκεφθείτε το άγαλμα του Πυθαγόρα στην ανατολική προβλήτα του λιμανιού
• Κάνε μια ημερήσια κρουαζιέρα στις γύρω παράκτιες περιοχές, με ένα από τα παραδοσιακά σκάφη που θα βρείτε στο λιμάνι.

Video