Σπηλιά της Σαραντασκαλιώτισσας ή σπηλιά του Πυθαγόρα

Περιγραφή 

Στην νοτιοανατολική πλευρά του βουνού Κέρκης, μέσα στην άγρια χαράδρα της Κιούρκας, σε υψόμετρο 350 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας, βρίσκετε η σπηλιά της (Παναγίας) Σαραντασκαλιώτισσας ή σπηλιά του Πυθαγόρα, με εντυπωσιακή θέα νοτιοανατολικά, που φτάνει μέχρι την Θάλασσα.

Στο εμπρός μέρος του σπηλαίου βρίσκεται ναΐσκος αφιερωμένος στο Γενέθλιο της Θεοτόκου, η οποία εκτός από Παναγία Σαραντασκαλιώτισσα είναι γνωστή και ως Παναγία η Φανερωμένη (γιορτάζει 8 Σεπτεμβρίου).

Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχει μικρή δεξαμενή που γεμίζει με νερό από τους σταλακτίτες και στην συνέχεια αρχίζει επικίνδυνο βάραθρο με πολύ μεγάλο βάθος.

Επάνω

Όνομα

Το όνομα “Σαραντασκαλιώτισσα” (=σαράντα σκαλιά), προήλθε από τα σαράντα σκαλιά που είναι σμιλεμένα πάνω στον απόκρημνο βράχο, πριν την είσοδο του σπηλαίου.

Τα σκαλιά αυτά, πιθανότατα δημιουργήθηκαν στις αρχές του 10ου αιώνα, με εντολή του τότε Άρχοντα της Σάμου Θεοφάνη, όταν του το ζήτησε ο Όσιος Παύλος τον Λατρινός, που ασκήτευε στην περιοχή, προκειμένου να μπορέσει να ανεβεί στην σπηλιά του Πυθαγόρα.  Αργότερα ο Όσιος Παύλος τον Λατρινός μαζί με του ακολούθους μοναχούς του, ανήγειραν και τον ναΐσκο της Παναγίας της Σαραντασκαλιώτισσας.

Το προσωνύμιο «σπηλιά του Πυθαγόρα», προήλθε από τον Σάμιο φιλόσοφο και μαθηματικό Πυθαγόρα (580-495 π.Χ.), ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση, είτε χρησιμοποίησε το σπήλαιο σαν σπουδαστήριο, είτε κρύφτηκε καταδιωκόμενος από τους εχθρούς του, που είχε ξεσηκώσει ο Μιλήσιος φιλόσοφος Αναξίμανδρος (611-547 π.Χ.), είτε απομονώθηκε μη μπορώντας να συμβιβαστεί με το καθεστώς του Τυράννου Πολυκράτη.

Επάνω

 Είναι η Σαραντασκαλιώτησσα το σπήλαιο του Πυθαγόρα ?

Υπάρχει ο ισχυρισμός από μερικούς και η καταγραφή σε ορισμένους χάρτες, που ορίζουν ως σπηλιά του Πυθαγόρα, μία άλλη που τοποθετείται βορειότερα και σε κοντινή απόσταση από την σπηλιά της Σαραντασκαλιώτισσας. Όμως αν πραγματικά ο Πυθαγόρας χρησιμοποίησε κάποιο από αυτά τα δυο σπήλαια, αυτό είναι της Σαραντασκαλιώτισσας, όπως προκύπτει από την βιβλιογραφία και την λαϊκή παράδοση.

Ο Γιάννης Γιαγάς, το 1959 στο βιβλίο του «Πυθαγόρας ο Σάμιος και Όσιος Παύλος ο νεώτερος», μετά από σειρά επιχειρημάτων καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι το σπήλαιο που χρησιμοποίησε ο Πυθαγόρας είναι της Σαραντασκαλιώτισσας, αφού βασικά διέθετε νερό, ήταν κρυμμένο στη πυκνή βλάστηση της εποχής, απροσπέλαστο λόγω της απόκρημνης θέσης του ασφαλισμένο και ευρύχωρο. Για όποιο λόγω και αν χρησιμοποίησε ο Πυθαγόρας το σπήλαιο (για να κρυφτεί, για περισυλλογή, ή ως σπουδαστήριο) η Σαραντασκαλιώτισσα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα αφού εξυπηρετούσε κάθε περίπτωση.

Επίσης ο αρχιεπίσκοπος Σάμου Ιωσήφ Γεωργειρήνης κατά τα μέσα του 17^ον αιώνα, στο σύγγραμμα του “Περιγραφή της παρούσης καταστάσεως της Σάμου, Ικαρίας, Πάτμου και Άθωνος”, αναφέρει ότι ο Πυθαγόρας χρησιμοποιούσε ως σπουδαστήριο, σπήλαιο με μικρή εκκλησία ονομαζόμενη κοινώς Παναγία Φανερωμένη. Απ’ αυτό προκύπτει ότι από εκείνη την εποχή οι κάτοικοι της περιοχής, από τους οποίους είχε τις πληροφορίες ο Αρχιεπίσκοπος, πίστευαν ότι η σπηλιά που χρησιμοποίησε ο Πυθαγόρας ήταν της Σαραντασκαλιώτισσας.

Η άποψη αυτή ενισχύεται από σχετική αναφορά στο βιβλίο “Η Εκκλησία της Σάμου” του  Μητροπολήτη Σιδηροκάστρου Ιωάννη. Σύμφωνα με αυτή, όταν ο Όσιος Παύλος ο Λατρινός ασκήτευε (κατά τον 9ο μ.χ. αιώνα) στην περιοχή της Σαραντασκαλιώτισσας, είχε μία απρόσμενη συνάντηση με τον τότε Άρχοντα του νησιού Θεοφάνη, ο οποίος εντυπωσιασμένος από τον Όσιο Παύλο, τον ρώτησε πώς θα μπορούσε να τον ευχαριστήσει, και αυτός του ζήτησε να τον βοηθήσει να ανέβει στην σπηλιά του Πυθαγόρα, και έτσι κατασκεύασε τα σαράντα σκαλιά που είναι σμιλεμένα πάνω στον απόκρημνο βράχο.  Αργότερα ο Όσιος Παύλος με τους ακολούθους του μοναχούς, κατασκεύασαν και τον ναϊσκος της Παναγίας Φανερωμένης, ή της Σαραντασκαλιώτισσας, όπως αναφέρεται στο ίδιο βιβλίο.

Επάνω

Γιατί ο Πυθαγόρας χρησιμοποίησε το σπήλαιο.

Ο λόγος που χρησιμοποίησε αυτή τη σπηλιά ο Πυθαγόρας δεν είναι ξεκάθαρα γνωστός.

Ο Επαμεινώνδας Σταματιάδης στα “Σαμιακά” αναφέρει ότι,κατέφυγε εκεί καταδιωκόμενος από τους εχθρούς του, που είχε ξεσηκώσει ο Μιλήσιος φιλόσοφος Αναξίμανδρος. Ο ίδιος επίσης αναφέρει ότι μάλλον έφυγε οικειοθελώς από τη Σάμο (την αρχαία πόλη, το σημερινό Πυθαγόρειο) γιατί δεν μπορούσε να συμβιβαστεί με το καθεστώς του Πολυκράτη.

Το ίδιο περίπου περιγράφει κι ο Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης στο βιβλίο του “Η Εκκλησία της Σάμου“.

Ο αρχιεπίσκοπος Σάμου Ιωσήφ Γεωργειρήνης στο σύγγραμμα του “Περιγραφή της παρούσης καταστάσεως της Σάμου, Ικαρίας, Πάτμου και Άθωνος”, αναφέρει ότι το χρησιμοποίησε ως σπουδαστήριο

Ο Έντουαρτ Μπρην στο βιβλίο του “Πυθαγόρας“, γράφει ότι “Αμέσως μετά την επιστροφή του, λένε, άρχισε πάλι να διδάσκει. Μιλούσε σε κάποιο φυσικό πλάτωμα, ενώ ο ίδιος και μερικοί επίλεκτοι μαθητές του κατοικούσαν σε σπηλιές“. Φαίνεται να χρησιμοποιούσαν τις σπηλιές κατά τις ανάγκες, το σκοπό και την περίσταση.

Επομένως το πιθανότερο είναι η σπηλιά της Σαραντασκαλιώτισσας να χρησιμοποιήθηκε από τον Πυθαγόρα σαν σπουδαστήριο, κατοικία και χώρος διαλογισμού  και όχι σαν κρυψώνας. Τούτο ενισχύεται και από τη δημοσιότητα που πήρε από τα πανάρχαια χρόνια το γεγονός.  Γιατί αν είχε χρησιμοποιηθεί μόνο σαν κρυψώνας θα ήταν για μικρό χρονικό διάστημα και έτσι ελάχιστοι, οι πολύ έμπιστοι θα το γνώριζαν. Αντίθετα αν χρησιμοποιήθηκε σαν σπουδαστήριο θα ήταν γνωστό σε πολύ περισσότερους με αποτέλεσμα να μείνει στο κόσμο σαν παράδοση.

Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η παράδοση για τη χρήση αυτής της σπηλιάς από τον Πυθαγόρα  έρχεται από τα βάθη των αιώνων και τείνει ν’ αποδείξει ότι πρόκειται για πραγματικό ιστορικό γεγονός. Στη παράδοση άλλωστε στηρίζονται τα περισσότερα που αναφέρονται στον βίο και το έργο του μεγάλου αυτού φιλοσόφου της Σάμου.

Ο Έντουαρν Μπρην γράφει. «Δεν έχουν φτάσει ως εμάς ιστορίες σχετικά με τον Πυθαγόρα από αυτόπτες μάρτυρες. Δεν άφησε δικά του γραπτά». Αλλά και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γ. Σακελαρίου, στο βιβλίο του «Πυθαγόρας ο Διδάσκαλος των αιώνων», γράφει ότι «επί 100 χρόνια μετά τον θάνατο του Πυθαγόρου ουδέν εγράφη περί αυτού….».

Επάνω

Η εκκλησία

Η μικρή εκκλησία (ναΐσκος) που υπάρχει στο εσωτερικό του σπηλαίου της Σαραντασκαλιώτισσας, είναι αφιερωμένος στο Γενέθλιο της Θεοτόκου, και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Έχει το προσωνύμιο “Παναγία η Σαραντασκαλιώτισσα“, απ’ όπου πήρε και το όνομα το σπήλαιο, αλλά είναι γνωστή και σαν “Παναγία Φανερωμένη” αφού σύμφωνα με την παράδοση εμφανίστηκε (φανερώθηκε) η Παναγία κατά θαυμαστό τρόπο.

Κτίστηκε πιθανότατα, στις αρχές του 10ου μ.χ. αιώνα από τον Όσιο Παύλο τον Λατρινό και τους ακόλουθους μοναχούς του, που ασκήτευαν στην περιοχή την περίοδο εκείνη.

Το εσωτερικό του ναού είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες, οι οποίες όμως έχουν καταστραφεί από τον χρόνο και δεν μπορούν να διαπιστωθούν με σαφήνεια η αναπαραστάσεις που απεικονίζουν.

Επάνω

Πηγές
Γιάννης Γιαγάς, “Πυθαγόρας ο Σάμιος και Όσιος Παύλος ο νεώτερος”
Ιωσήφ Γεωργειρήνης  “Περιγραφή της παρούσης καταστάσεως της Σάμου, Ικαρίας, Πάτμου και Άθωνος”
Μητροπολίτης Σιδηροκάστρου Ιωάννης “Η Εκκλησία της Σάμου”
Επαμεινώνδας Σταματιάδης “Σαμιακά”
Γ. Σακελαρίου, «Πυθαγόρας ο Διδάσκαλος των αιώνων»
Έντουαρτ Μπρην “Πυθαγόρας”
Ευάγγελος Γ. Κιλουκιώτης “Η Σπηλιά της Σαραντασκαλιώτισας ή σπηλιά του Πυθαγόρα“

Ιωάννης Ε. Κιλουκιώτης

Επάνω

Video

Επάνω

Χρήσιμα

• Στο μέσον της διαδρομής του μονοπατιού για το σπήλαιο, θα συναντήσετε το ναΐσκο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
• Συνεχίζοντας τον χωματόδρομο νοτιοδυτικά για 1,8 Κμ και στην διασταύρωση δυτικά (δεξιά) για άλλα 2,7 Km, θα συναντήσετε το μονοπάτι που ξεκινάει για το μοναστήρι της Βαγγελίστρας, τον Προφήτη Ηλία και την Βίγλα (κορυφή του βουνού Κέρκη). Κλικ εδώ για διαδρομή.
• Αν φτάσετε στην σπηλιά από τον Μαραθοκάμπο (προτείνετε), αφού επισκεφτείτε το σπήλαιο συνεχίστε τον χωματόδρομο νοτιοδυτικά για 1,8 Κμ, στην διασταύρωση νότια (αριστερά) για άλλα 1,6 Km, και θα καταλήξετε στον Κάμπο Μαραθοκάμπου, για κολύμπι ή φαγητό. Κλικ για διαδρομή
• Αν φτάσετε στην σπηλιά από τον Κάμπο Μαραθοκάμπου, αφού επισκεφτείτε το σπήλαιο συνεχίστε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο νοτιοδυτικά για 5,1 Κμ, και θα καταλήξετε στο χωριό Μαραθόκαμπος. Είναι πολύ όμορφη διαδρομή ενώ θα έχετε την ευκαιρία να περιπλανηθείτε στο γραφικό χωριό του Μαραθόκαμπου.  Κλικ εδώ για διαδρομή

Επάνω

Πρόσβαση

• Προτεινόμενη διαδρομή : Από το Χωριό Μαραθόκαμπος, στον κόμβο (κοντά στο Φαρμακείο), ακολουθείτε τον ανηφορικό τσιμεντένιο δρόμο προς τον Αστυνομικό Σταθμό του χωριού, στην συνέχεια ακολουθείτε την πινακίδα προς “Σπηλιά Πυθαγόρα”.  Μετά από 5,1 km ασφάλτινου δρόμου, μέσα από μία πολύ όμορφη διαδρομή φτάνετε στο Parking της σπηλιά του Πυθαγόρα, κλικ εδώ για χάρτη διαδρομής. Από το Parking ακολουθείτε το ανηφορικό μονοπάτι για περίπου 400 m., με υψομετρική διαφορά 90 m.περίπου.
  TIP : Συνεχίζοντας τον δρόμο για άλλα 3,6 km φτάνετε στον Κάμπο Μαραθοκάμπου (ή Βοτσαλάκια) (τα πρώτα 2 km είναι χωματόδρομος).
• Από τον Κάμπο Μαραθοκάμπου (ή Βοτσαλάκια) στο δυτικό τμήμα της περιοχής ακολουθείτε τις πινακίδες προς Σπηλιά του Πυθαγόρα”. Μετά από 3,6 km φτάνετε στο Parking της σπηλιά του Πυθαγόρα. Τα πρώτα 1,6 km είναι ασφάτινος και μετά χωματόδρομος. κλικ εδώ για χάρτη διαδρομής. Από το Parking ακολουθείτε το ανηφορικό μονοπάτι για περίπου 400 m., με υψομετρική διαφορά 90 m. περίπου.

Επάνω

Περιορισμοί

• Μαζέψτε τα απορρίμματα σας όταν φύγετε

Επάνω

Είσοδος

• Ελεύθερη, δημόσιος χώρος

Επάνω