Παγώνδας

Στα γρήγορα

Πληθυσμός (με Ηραίον) 2021: 1.342 κάτοικοι
Παλαιότερες Απογραφές (με Ηραίον) 2011: 1.322, 2001: 1.294, 1991: 1.406, 1981: 1.351, 1961: 933, & 1940: 2.631,  1869: 1.525 κάτοικοι
Πυκνότητα πληθυσμού ανά km² 39 κάτοικοι
Υψόμετρο χωριού 260 m
Περιφέρειας μέσο υψόμετρο 156 m, ορεινό
Έκταση χωριού  0,11 km²
Περιφέρειας μέση έκταση 34,10 km²
Ενοριακοί ναοί 2 ορθόδοξοι, Η αγία Τριάδα, τρίκλιτος Βυζαντινού ρυθμού, κατασκευής του 1878, σε σχέδια του Εμμανουήλ Καψάλη και η Γέννηση του Χριστού, ο οποίος κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα. 
Οικονομίαβασίζεται κυρίως στη γεωργία (ελιές και λιγότερο σε κηπευτικά και λαχανικά) και στον τουρισμού στον οικισμό Ηραίον. Παλαιότερα είχε μεγάλη παραγωγή από την καλλιέργειας μεταξιού.

Επάνω

Περιγραφή

Το χωριό Παγώνδας βρίσκεται στα νότια του νησιού, στους ανατολικούς πρόποδες του λόφου «Μπουρνιά” (παρακλάδι του βουνού Αμπέλος ή Καρβούνης).

Οι αποστάσεις είναι: 12 Km από την πόλη του Πυθαγορείου, 26 Km από την πόλη της Σάμου, 35 Km από την πόλη Καρλοβάσου και 30 Km από το χωριό Μαραθόκαμπος.

Διοικητικά αποτελεί την Δημοτική Κοινότητα Παγώνδα, η οποία ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Πυθαγορείου του Δήμου Ανατολικής Σάμου, με πρωτεύουσα την πόλη της Σάμου.

Είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πλουσιότερα αγροτικά χωριά του νησιού λόγω της μεγάλης καλλιεργήσιμης γης που εκμεταλλεύονται οι κάτοικοι στον κάμπο της χώρας, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει επίσης επωφεληθεί από την ανάπτυξη του τουρισμού στον οικισμό Ηραίον που τού ανήκει διοικητικά.

Διαθέτει γραφικά σπίτια με αξιόλογη αρχιτεκτονική και μια μεγάλη πλατεία με πλατάνια και μουριές για δροσιά και χαλάρωση το καλοκαίρι.
Ανεβαίνοντας προς τα δυτικά του χωριού, θα συναντήσετε το δημόσιο πλυσταριό απ’ όπου μπορείτε να δείτε μία όμορφη εικόνα του χωριού, αλλά και θέα προς τα ανατολικά στον κάμπο της χώρας και έως τα παράλια της Μικράς Ασίας.

Το χωριό διατηρεί σημαντικά στοιχεία της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και έχει χαρακτηριστεί ως οικισμός ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους (4754/30-4-2002), με πολλούς περιορισμούς στην κατασκευή και επισκευή νέων κατοικιών.

Επάνω

Ιστορία & Όνομα

Είναι από τα πρώτα χωριά του νησιού, μετά τον επαναποικισμό της Σάμου. Δημιουργήθηκε την ίδια περίοδο με το χωριό Μύλοι, την περίοδο που ήρθε στο νησί ο Κιλίτζ Αλή Πασά  (16ος αιώνας).  Αρχικά εγκαταστάθηκαν Σαμιώτες που κατά την ερήμωση του νησιού (15ος αιώνας) είχαν κρυφτεί στα βουνά.  Αργότερα, ήρθαν και εγκαταστάθηκαν και κάτοικοι από το χωριό Παγώνδας της Εύβοιας, οι οποίοι έδωσαν και το όνομα του χωριού καταγωγής τους.

Αρχικά, για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, το χωριό ονομάστηκε “Κριμιζή”, από την τουρκική λέξη kırmızı που σημαίνει κόκκινο, επειδή έχτιζαν τα σπίτια τους με κόκκινο πηλό που υπάρχει στην περιοχή, και το χωριό ήταν κόκκινο.
Αργότερα μετονομάστηκε σε Παγώνδας, πιθανότατα από τους κάτοικοι του χωριού Παγώνδας της Εύβοιας που εγκαταστάθηκαν εδώ. Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή (λιγότερο πιθανή), σύμφωνα με την οποία το όνομα του χωριού προέρχεται από τις λέξεις Πάγων – ντα, που σημαίνει έκταση με πηγές.

Επάνω

Οικισμοί

Δύο οικισμοί ανήκουν στο χωριό Παγώνδας,
>> ο οικισμός Ηραίον παραθαλάσσια, 6,5 χλμ νοτιοανατολικά από το χωριό με 776 κατοίκους,
>> και ο οικισμός Κολόνα (όπου βρίσκεται και ο ναός της θεάς Ήρας, δίπλα από το Ηραίον), 8 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το χωριό με 28 κάτοικος.

Επάνω

Χρήσιμα

• Περιηγηθείτε στους δρόμους του χωριού και απολαύστε τον καφέ σας ή το φαγητό σας στην ευρύχωρη και δροσερή πλατεία του χωριού.
  
• Επισκεφθείτε το δημόσιο πλυσταριό (στα δυτικά) με όμορφη θέα στο χωριό και στα ανατολικά στον κάμπο της Χώρας έως τα παράλια της Μικράς Ασίας.
• Επισκεφθείτε την εκκλησία της Αγίας Τριάδας
• Επισκεφθείτε  το λαογραφικό μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο δημοτικό σχολείο και το παλιό μηχανικό ελαιοτριβείο δίπλα στην πλατεία.
• Επισκεφθείτε  τον  Ναό του Χριστού με το μαρμάρινο καμπαναριό, κτισμένος τον 16ο αιώνα.
• Επισκεφθείτε τους ερειπωμένους μύλους στην περιοχή Καμάρα, Κρύο Νερό στην κοιλάδα Ίμβρασου ποταμού.
• Ακολουθήστε την όμορφη διαδρομή προς στα δυτικά, προς το χωριό Σπαθαραίοι (στα 11 km.) και στην συνέχεια προς το χωριό Πύργο (στα 17 km.).

Επάνω

Video

Επάνω