Πνακά

Περιγραφή 

O μικρός οικισμός Πνακά ή Πινακά βρίσκεται στην βόρεια πλευρά της Σάμου, σε μία πανέμορφη περιοχή, καταπράσινη, με σχεδόν τροπική βλάστηση και εξαιρετική θέα στον Κάμπο Βουρλιωτών και τον Προφήτη Ηλία (Κάστρο Σουβάλα).  Η παράδοση λέει πως στη Πνακά χόρευαν νεράιδες τις νύχτες.

Η πηγή που υπάρχει εκεί, αναβλύζει άφθονο, πεντακάθαρο και δροσερό νερό όλο το έτος, ενώ παλιότερα, εκτός από την περιοχή, ύδρευε και τον οικισμό “Αυλάκια“, μεταφέροντας το νερό με αυλάκια, απ’ όπου προήλθε και το όνομά του.

Στην ανατολική πλευρά της μικρής “πλατείας” του οικισμού υπάρχει το μικρό ξωκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (γιορτάζει στις 21 Μαΐου) το οποίο χρονολογείται πιθανόν από τα μέσα του 19ου αιώνα, ενώ στην δυτική πλευρά της μικρής “πλατείας” βρίσκεται, ίσος το πρώτο ελαιοτριβείο της περιοχής και ένα από τα παλαιότερα του νησιού, το οποίο κατά το τέλος του 20ου αιώνα μετατράπηκε σε εστιατόριο και έκλεισε το 2017.

Δίπλα από την πηγή και το κτίσμα του ελαιοτριβείου, σώζεται το παλιό μονοπάτι που οδηγεί νότια στο χωριό Βουρλιώτες, ενώ βόρεια κατηφόριζε στο οικισμό Παλαιοχώρι και στον Κάμπο Βουρλιωτών.

Τα σκαλοπάτια δεξιά της πηγή, οδηγούν στο μικρό ξωκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (γιορτάζει στις 29 Αυγούστου) το οποίο ήταν μετόχι της Μονής Βροντά, όπως αναφέρεται στο Σιγίλλιο τού Πατριάρχη Κυρίλλου τού 1745, που επικύρωνε άλλο προηγούμενο. Δίπλα του στέκει ερειπωμένο το μονόκλιτο ναϊδιο τού Αποστόλου Θωμά που αναφέρεται επίσης στο Σιγίλλιο τού 1745.

Επάνω

• Ιστορική αναδρομή
  

Η οικιστική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιφέρεια της Πνακάς, αρχίζει από την Παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος-7ος αι.) και έγινε εντονότερη κατά την Μεσοβυζαντινή περίοδο (8ος-12ος αι.) και μέχρι την ερήμωση της Σάμου (15ος αιώνας). Ο ρόλος του οικισμού Πνακά ήταν πολύ σημαντικός, αφού διέθετε νερό, ελέγχο της περιοχής και κάλυψη από τις αραβικές, πειρατικές και άλλες επιδρομές, και σχετίζονταν με άλλους οικισμούς και  Κάστρα της περιοχής, όπως το Κάστρο τού Προφήτη Ηλία (Σουβάλα ή Σβάλα, ανατολικά τού Κάμπου Βουρλιωτών), κάστρο (οικισμός) τού Λαζάρου (νότια τών Βουρλιωτών και τού Κάμπου), το κάστρο της Λουλούδας (νοτιοανατολικά τού Κάμπου και ανατολικά τού Λαζάρου).

Με την επανακατοίκηση του νησιού,  κατά τα μέσα του 16ου αιώνα, επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν και πάλι στην ευρύτερη περιοχή της Πνακά και του Κάμπου Βουρλιωτών, οι Σαμιώτες (Χιοσάμιοι) που είχαν φύγει με την ερήμωση του νησιού κατά τα μέσα του 15ου αιώνα και είχαν εγκατασταθεί στην Χίο, αλλά και αρκετοί Χιώτες που τους ακολούθησαν προκειμένου να εγκατασταθούν στο ιδιαίτερα ασφαλές καθεστώς για τους Έλληνες και Χριστιανούς που προσέφερε το νησί της Σάμου, κάτω από την εξουσία του Τούρκου Ναυάρχου Κιλίτζ Αλή Πασάς.

Την έντονη οικιστική δραστηριότητα του οικισμού μαρτυρούν και οι αρκετοί ναίσκοι, όπως του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και ο ερειπωμένος του Αποστόλου Θωμά που κτίστηκαν πιθανόν κατά τα τέλη του 17ου αιώνα, καθώς και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης ο οποίος χρονολογείτε πιθανόν από τα μέσα του 19ου αιώνα.

Σήμερα ο οικισμός της Πνακά έχει ερημώσει χωρίς κανέναν μόνιμο κάτοικο (σύμφωνα με την απογραφή του 2011) και αριθμεί πολύ λίγα σπίτια τα οποία αποτελούν κυρίως εξοχικές και αγροτικές κατοικίες.

Επάνω

• Όνομα
  

Οι συγγραφείς και Λαογράφοι της Σάμου Νικόλαος Ζαφειρίου, Νικόλαος Δημητρίου και Μενεκράτης Ζαφειρίου, αναφέρουν στα βιβλία τους ότι η περιοχή πήρε το όνομα της, από το εκκλησάκι που υπάρχει, εις μνήμην της αποτομής της τίμιας κεφαλής του Ιωάννου του Πρόδρομου.

Οι Νικόλαος Ζαφειρίου και Νικόλαος Δημητρίου υποστηρίζουν ότι το όνομα προήλθε μετά από σύγχυση, της φράσης του Ευαγγελίου «δως εξ αυτή επί πίνακι την κεφαλήν Ιωάννου του Βαπτιστού» την οποία οι ντόπιοι συνέδεσαν με το “πινάκι” (πνάκ’ στην Σαμιώτικη διάλεκτο) -μονάδα χωρητικότητας δημητριακών καρπών-, κι’ έτσι ονόμασαν τον Ιωάννη τον Πρόδρομο Πνακά, και στην συνέχεια σ’ όλη την περιοχή.

Ο Μενεκράτης Ζαφειρίου απλοποιώντας την σκέψη του, υποστηρίζει ότι η περιοχή πήρε συνεκδοχικά το όνομα της, από την εικόνα του Ιωάννου του Πρόδρομου, που παριστάνεται να κρατεί το κεφάλι του «επί πίνακι» (πνάκ’ στην Σαμιώτικη διάλεκτο).

Επάνω

• Video

Επάνω

• Tips

• Ακολουθήστε το παλιό μονοπάτι, που οδηγεί στο χωριό Βουρλιώτες (νότια της Πνακάς) ή προς τον οικισμό Παλαιοχώρι και στον Κάμπο Βουρλιωτών (βόρεια της Πνακάς).
• Γεμίστε τα παγούρια σας με δροσερό νερό της πηγής.
• Επισκεφθείτε το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και του Αποστόλου Θωμά, ακολουθώντας τα σκαλοπάτια δίπλα από την πηγή.

Επάνω

• Πρόσβαση

• Κατευθύνεστε προς το χωριό Βουρλιώτες από τον κεντρικό δρόμο “Σάμος -> Καρλόβασι” και αφού διανύσετε 1,6 km από την διασταύρωση του κεντρικού δρόμου στρίβεται αριστερά (νοτιοδυτικά) και ακολουθείτε τον στενό δρόμο ο οποίος μετά από 450 m τελειώνει στην Πνακά.

Επάνω

• Περιορισμοί

• Όχι φωτιές 
• Απαγορεύεται το camping
• Μαζέψτε τα απορρίμματά  σας όταν φύγετε

Επάνω

• Είσοδος

• Ελεύθερη, δημόσιος χώρος

Επάνω